مدیریت منابع آب شهرستان رزن

شهرستان رزن

مدیر مدیریت منابع آب شهرستان رزن و درگزین : حامد رضا زاده

آدرس: رزن، بلوار امام خمینی خیبان اندیشه (شهید بکند) روبروی دانشگاه ازاد اسلامی

تلفن: 36225952 -081 ، 36227054 -081

فکس: 36225952-081

- شهرستان رزن در گستره‌ای به وسعت 2729 کیلومتر مربع ، حدود 14% از مساحت استان همدان را به خود اختصاص داده است. این شهرستان بین مدار 35 درجه و 12 دقیقه تا 35 درجه و 43 دقیقه عرض شمالی و 48 درجه و 33 دقیقه تا 49 درجه و 27 دقیقه طول شرقی از نصف‌النهار گرینویچ قرار گرفته است این شهرستان از شمال به استان زنجان و قزوین و از شرق به استان مرکزی(شهرستان ساوه) ، از جنوب به شهرستان فامنین ، از سوی غرب به شهرستان کبودرآهنگ محدود می‌شود . رزن در سال 1368 از بخش به شهر و از سال 1373 به شهرستان ارتقاء یافته و در آن فرمانداری مستقر شده است.

شهرستان رزن بر اساس تقسیمات کشوری در سال 1371 دارای سه شهر به نامهای رزن ، قروه‌درجزین و دمق می‌باشد. همچنین دارای سه بخش به نامهای مرکزی ، قروه‌درجزین و سردرود و دارای 7 دهستان و 129 آبادی دارای سکنه می‌باشد.

جدول شماره (1)-تقسیمات کشوری شهرستان رزن بر اساس نتایج سرشماری 1390

اقلیم
آب و هوای شهرستان رزن نسبت به شهرهای دیگر استان سردتر می باشد . لیکن در تابستانها از آب و هوای معتدلی برخوردار است و میانگین درجه حرارت سالیانه آن به طور متوسط ۱۱ درجه سانتی گراد است. متوسط بارندگی سالیانه این شهرستان نیز حدود ۳۰۰ میلیمتر محاسبه شده است و در مجموع با توجه به تقسیم بندی آب و هوایی، آب و هوای شهرستان رزن سردو معتدل کوهستانی محسوب می شود.

ارتفاعات و ناهمواری ها
رزن در دشتی قرار گرفته است که اطراف آن را کوه هایی تشکیل می دهد که بخشی از آن جزء کوه های مرکزی ایران محسوب می شوند. در شمال این شهرستان رشته کوههای خرقان قرار گرفته که در جهت اصلی رشته کوه زاگرس قرار گرفته و دارای ارتفاع ۲۷۹۹ متر از سطح دریا می باشد. این رشته کوهها از قسمت شمالغرب شهرستان رزن وارد محدوده استان زنجان می شود ودر قسمت شرق وارد محدوده  استان مرکزی می شود بخشی از این رشته کوهها در محدوده آوج و آبگرم استان قزوین قرار دارد. در شهرستان رزن تعدادی کوههای پراکنده هم در نقاط مختلف آن وجوددارد مثلاً در شمال غرب شهرستان رزن کوههای بوقاطی قرار دارد که از نواحی دیدنی و توریستی منطقه محسوب می شود و از نظر گیاهان دارویی بسیار باارزش می باشد. بلند ترین قله آن 2825 متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

وضعیت کشاورزی و دامپروری                                                                                                                 شهرستان رزن سهم قابل توجهی در تولیدات کشاورزی در استان همدان را دارد، این شهرستان با تولید ۷۰۷ هزار تن انواع محصول کشاورزی رتبه نخست تولیدهای این بخش را در استان همدان از آن خود کرده است. انواع تولیدات کشاورزی این شهرستان شامل گندم، جو، سیب زمینی، دانه روغنی، یونجه، سیفی جات و غیره می‌باشد.                                                                              مجموعه شهرستان دارای انواع باغ‌های میوه بخصوص باغات انگور می‌باشد که محصولات جانبی فراوانی از جمله شیره و کشمش از آنها تولید می‌شوند.

مزرعه پرورش اسب روستای مزرعه دیمور شهرستان رزن بزرگترین مرکز پرورش اسب غرب کشور است و بیش از دو هکتار وسعت دارد و سالانه ۱۵ کره اسب اصیل عرب در این مرکز متولد می‌شوند. در حال حاضر اسبهای اصیل ایرانی که در این مزرعه پرورش می‌یابند به شهرهای کرمان، یزد، اصفهان و رامهرمز فرستاده می‌شوند. همچنین این مزرعه اسب اصیل عرب را برای مسابقات کورس، زیبایی و استقامت پرورش می‌دهد.                                                                                                                                     در این شهرستان چندین مزرعه تولیدی گوشت طیور از جمله مزرعه پرورش شتر مرغ، بوقلمون، بلدرچین، وتعداد زیادی واحد مرغ داری و گاوداری وجود دارند که سهم عمده‌ای در تولید گوشت استان و کشور را به خود اختصاص داده‌اند. در زمینه آبزی پروری نیز انواع استخر‌ها و مزرعه‌های پرورش ماهی بخصوص ماهی غزل آلا در سطح شهرستان مشغول به کار هستند.                                                طبق آمار رسمی یک مجتمع دامپروری، ۶۱ مزرعه آبزی پروری، ۷ واحد صنایع تبدیلی، بیشتر از ۱۴ هزار کلنی زنبور عسل، ۱۲ ایستگاه جمع آوری شیر و یک کشتارگاه نیز در شهرستان فعال است. سالانه ۳۱۰ هزار تن ماده غذایی خالص مورد نیاز دام در این شهرستان تولید می‌شود که ۱۸۶ هزارتن آن مازاد بر نیاز است.

محدوده های مطالعاتی حوزه فعالیت اداره منابع آب شهرستان رزن
منابع آبی اداره منابع آب شهرستان رزن در سه محدوده مطالعاتی رزن-قهاوند؛ کبودرآهنگ و گل تپه-زرین آباد قرار دارد که در هر یک از محدوده های مطالعاتی به اختصار معرفی می گردد.

محدودة مطالعاتی رزن- قهاوند
محدوده مطالعاتی رزن - قهاوند با وسعت حوزه آبریز3084 کیلومترمربع در شمال شرقی استان همدان واقع و یکی از دشتهای حوزه آبریز قره چای محسوب می گردد. وسعت آبخوان اصلی 1709 کیلومترمربع می باشد.
بحث ممنوعیت توسعه بهره برداری از آبهای زیرزمینی دشت رزن - قهاوند از سال 1372 به علت بروز پدیده افت در سطح آبهای زیرزمینی شروع و در حال حاضر این دشت ممنوعه می باشد . این محدوده مطالعاتی بین شهرستانهای همدان- فامنین و رزن مشترک می باشد. به منظور کنترل کمی و کیفی سفره آب زیرزمینی ماهیانه سطح آب 73 حلقه چاه مشاهده ای و آبدهی 54 منبع آبی (چاه ، چشمه و قنات) انتخابی اندازه گیری می شود . در این محدوده 4 ایستگاه هیدرومتری و 4 ایستگاه بارانسنجی به منظور کنترل کمی و کیفی منابع آبهای سطحی احداث گردیده است.
بر اساس بررسیهای انجام گرفته ، متوسط بارشهای جوی بر اساس ایستگاههای موجود 250 میلیمتر و حجم بارش در سطح محدوده مطالعاتی برابر با771 میلیون مترمکعب  می باشد.میزان تخلیه سالانه از منابع آبهای زیرزمینی 3/486 میلیون مترمکعب می باشد.  در طول دوره مطالعه (85-1367) ، میزان متوسط افت سالیانه حدود 88/0 متر و کسری حجم مخزن سالانه معادل 6/67 میلیون مترمکعب محاسبه شده است.

محدودة مطالعاتی کبودراهنگ
 محدوده مطالعاتی کبودراهنگ با وسعت 3448 کیلومترمربع از زیرحوضه های رودخانه قره چای و دریاچه نمک محسوب می گردد. وسعت دشت در برگیرنده آبخوان اصلی5/ 1186 کیلومترمربع می باشد.
بمنظور کنترل کمی و کیفی منابع آب زیرزمینی (آبخوان) ماهیانه سطح آب 51 حلقه چاه مشاهده ای و آبدهی 41  منبع آب انتخابی شامل چاه , چشمه و قنات اندازه گیری می گردد. متوسط بارشهای جوی بر اساس آمار ایستگاههای موجود 325 میلی متر می باشد. میزان تخلیه منابع آب زیرزمینی توسط چاه , چشمه و قنات برابر 490 میلیون مترمکعب در سال برآورد گردیده است.  در طول دوره بررسی تغییرات سطح آب زیرزمینی در محدوده ( (86-1367)) آبخوان اصلی دشت متوسط سالانه ، افت 62/1 متر و کاهش حجم مخزن معادل  7/75 میلیون مترمکعب مواجه می باشد.
توسعه بهره برداری از منابع آب زیرزمینی دشت کبودراهنگ درآذرماه سال 1372 بعلت منفی شدن بیلان و بروز افت مداوم در سطح آب , توسط وزارت نیرو بر اساس ماده 4 قانون توزیع عادلانه آب ممنوع اعلام گردید.. در این منطقه متاسفانه علاوه بر خشک شدن تدریجی سفره آب زیرزمینی که از حواشی دشت شروع گردیده , در سالهای اخیر شاهد ایجاد فروچاله هائی (Sinkholes) با ابعاد خطرناک در منطقه هستیم که موجب تهدید در بروز خسارات مالی و حتی جانی می باشد.

محدودة مطالعاتی گل تپه- زرین آباد

محدوده مطالعاتی گل تپه- زرین آباد  با کد 1307 با وسعت حوزه آبریز 8/5164 کیلومترمربع در استان همدان واقع و یکی از دشتهای حوزه آبریز دریای خزر محسوب می گردد. بحث ممنوعیت توسعه بهره برداری از آبهای زیرزمینی دشت گل تپه- زرین آباد  به علت بروز پدیده افت در سطح آبهای زیرزمینی شروع و در حال حاضر این دشت ممنوعه می باشد . این محدوده مطالعاتی بین شهرستانهای کبودراهنگ و رزن مشترک می باشد. در این محدوده یک ایستگاه تبخیرسنجی (کیتو) به منظور کنترل کمی و کیفی منابع آبهای سطحی احداث گردیده است.

بر اساس بررسیهای انجام گرفته ، متوسط بارشهای جوی بر اساس ایستگاههای موجود 352 میلیمتر و حجم بارش در سطح محدوده مطالعاتی برابر با  99/529 میلیون مترمکعب  می باشد. میزان تخلیه سالانه از منابع آبهای زیرزمینی 44/67 میلیون مترمکعب می باشد.  در طول دوره مطالعه (85-1367) ، میزان متوسط افت سالیانه حدود 32/0 متر و کسری حجم مخزن سالانه معادل 72/3- میلیون مترمکعب محاسبه شده است.

 منابع آب زیرزمینی شهرستان رزن
در جدول شماره 2 تعداد چاههای مجاز و فعال بر اساس آخرین آمار و اطلاعات موجود در حفاظت و بهره برداری و با عنایت به نوع مصرف ارائه شده است. همچنین اشکال شماره 1 الی3 نمودار گروه‌بندی براساس تعداد هر گروه و درصد تخلیه نمایش داده شده است.

جدول شماره (2)- تعداد ؛ تخلیه و درصد تخلیه چاههای مجاز و فعال اداره منابع آب شهرستان رزن بر اساس نوع مصرف

منابع آب سطحی شهرستان همدان

1. رودخانه خمیگان :                                                                                                                              رودخانه خمیگان دارای شاخه‎های متعددی است که همگی از دامنه‎های جنوبی کوه‎های خرقان واقع در غرب آوج سرچشمه می‎گیرند و پس از عبور از مناطق رزن و فامنین در جنوب این اراضی به رودخانه سیمینه‎رود می‎پیوندند. طول این رودخانه حدود 70 کیلومتر و وسعت حوزه آبریز آن 600 کیلومتر مربع است. این رودخانه در بخشهای انتهایی در فصل‎های تابستان و پائیز خشک می‎شود. سرشاخه‎های فرعی مهم رودخانه خمیگان عبارتند از: رودخانه‎های آق‎چای، ترک تپه، گرمک و وفس که همگی از ارتفاعات شمالی رزن سرچشمه می‎گیرند.این رودخانه ازنظر صبقه بندی زمین شناسی در سرشاخه ها جوان ودر دشت از  نوع رودخانه های بالغ  واز نظر ریخت وشکل ترکیبی از مستقیم وپیچانرودی وبلحاظ انتقال رسوب باتوجه به شیب رودخانه در طول مسیر متناوبا" فرسایشی و رسوب گذار بلحاظ جریا ن در بالادست دائمی ود پایین دست فصلی می باشد بلحاظ بستر آبرفتی می با شد این رودخانه در پایین دست قبل از اتصال به رودخانه سیمینه رود دارای عرض سیلابی وسعتری می باشد وبلحاظ جنس بستر آبرفتی می باشد.
2. رودخانه قوری‎چای (رزن):                                                                                                                      رودخانه قوری‎چای (رزن) از ارتفاعات شمال و شمال غرب رزن سرچشمه می‎گیرد و پس از عبور از جاده رزن- همدان در قسمت جنوب رزن در نزدیکی پل جاده به رودخانه خمیگان می‎پیوندد.  این رودخانه ازنظر طبقه بندی زمین شناسی در سرشاخه ها جوان ودر دشت از  نوع رودخانه های بالغ  واز نظر ریخت وشکل عموما" مستقیم وبندرت پیچانرودی می باشد وبلحاظ انتقال رسوب باتوجه به شیب رودخانه در طول مسیر متناوبا" فرسایش و رسوب گذار بلحاظ جریا ن در بالادست دائمی ودر پایین دست فصلی می باشد وبلحاظ جنس بستر آبرفتی می باشدعرض بستر سیلابی در نقاطی از مسیر وسیع میگردد .
3. رودخانه دمق

رودخانه‏ دمق‏دارای‏طول 84 کیلومتر و وسعت‏ حوزه ‏آبریز ‏2200 کیلومترمربع است. رودخانه دمق جریان‏های سطحی منطقه وسیعی از شمال استان همدان را جمع‎آوری و به رودخانه سیمینه‎رود می‎ریزد. رودخانه از دامنه‎های جنوبی کوه خرقان واقع در 36 کیلومتری شمال غربی آوج سرچشمه می‎گیرد و پس از مشروب ساختن اراضی شهرستان کبودرآهنگ، در نزدیکی آبادی خلعت‎آباد جاده قزوین - همدان را قطع می‎کند و پس از عبور از دهستان حاجیلو، در نزدیک  روستای عین‎آباد وارد سیمینه‎رود می‎شود.  این رودخانه ازنظر طبقه بندی زمین شناسی در سرشاخه ها جوان ودر دشت از  نوع رودخانه های بالغ  واز نظر ریخت وشکل عموما" مستقیم وبندرت پیچانرودی می باشد وبلحاظ انتقال رسوب فرسایشی ورسوب گذار بلحاظ جریا ن در بالادست دائمی ودر پایین دست فصلی می باشد بلحاظ بستر آبرفتی جریانهای سیلابی بادوره بازگشت بالای  این رودخانه بعد از پیوست با سایر سرشاخه های حوضه آبریز کبودر آهنگ بعلت شیب کم دشت در سطح وسیعی از اراضی روستاهای مسیر پخش میگردد ( سیلاب آذر سال 66وآبان سال73 ) .

4-رودخانه زهتران :                                                                                                                                              رودخانه زهتران از دامنه جنوبی قاراش در 25 کیلومتری جنوب خاوری آوج سرچشمه می‎گیرد. طول رودخانه زهتران حدود 65 کیلومتر و مساحت حوزه آبریز آن 600 کیلومتر مربع است. آبدهی پایه آن در کوهپایه‎های بالادست حوزه به مصرف می‎رسد و آب آن در دشت ومصب در فصل‎های تابستان و پائیز خشک می‎شود. این رودخانه ازنظر صبقه بندی زمین شناسی در سرشاخه ها جوان ودر دشت از  نوع رودخانه های بالغ  واز نظر ریخت وشکل ترکیبی از مستقیم وپیچانرودی وبلحاظ انتقال رسوب باتوجه به شیب رودخانه در طول مسیر متناوبا" فرسایش و رسوب گذار بلحاظ جریا ن فصلی بلحاظ بستر آبرفتی می با شد این رودخانه در پایین دست دارای عرض سیلابی وسعیتری می باشد وبه لحاظ جنس بستر آبرفتی می باشد.

سدهای شهرستان رزن

مهمترین و تنها سد شهرستان رزن سد شنجور است است که در حیطه فعالیت اداره منابع آب شهرستان رزن قرار دارد.

- سد شنجور
سد شنجور بر روی رودخانه زهتران در روستای شنجور در 30 کیلومتری شهرستان رزن در حال احداث است. این سد قابلیت تنظیم 5 میلیون مترمکعب آب را دارد، حجم عملیات خاکی آن بالغ بر 850هزار متر مکعب است. ساخت این سد موجب بهبود آبیاری 200 هکتار از اراضی کشاورزی منطقه میشود.
در احداث و کاربری این سد 3 میلیون مترمکعب آن در بخش صنعت و 2 میلیون مترمکعب در بخش کشاورزی مصرف خواهد شد.

خدمات الکترونیک

در راستای اجرای مصوبات دولت مبنی بر توسعه خدمات الکترونیکی دستگاه های اجرایی از ابتدای سال 1394 کلیه خدمات شرکت آب منطقه ای همدان و به تبع آن اداره منابع آب شهرستان رزن جهت انجام امور مربوط به آبهای زیرمینی و سطحی از طریق دفاتر پیشخوان دولت انجام می گردد.                                                

وظایف و مسئولیت ها

• تهیه برنامه های لازم جهت نظارت و انجام امور مربوط به حفاظت آب های زیرزمینی و سطحی.

• بررسی مقدماتی تقاضاهای مربوط به حفر چاههای عمیق و نیمه عمیق براساس قانون آب و تشکیل پرونده و ارسال به واحد ذیربط در معاونت حفاظت و بهره برداری.
• بررسی و نظارت بر فعالیت شرکتهای حفاری و( استقرار دستگاه , نصب لوله جدار , نمونه برداری , توسعه و شستشوی چاه  , آزمایش پمپاژ ,  تهیه Log چاه)وجلوگیری  از عملیات حفاری غیر مجاز.
• نظارت بربرداشت واستفاده از چاه ها براساس پروانه های صادر شده و جلوگیری از برداشت های غیرمجاز.
• تهیه گزارشات آماری لازم وتجزیه وتحلیل آن ها جهت ارائه به واحد ذیربط درمعاونت حفاظت و بهره برداری .
• نظارت بر برداشت آب از رودخانه ها ، انهار وقنوات براساس پروانه های صادره درمواقع لزوم طبق قانون  آب .
• تعیین حریم رودخانه ها و انهار و مسیل ها و ممانعت از تجاوز به حریم های تعیین شده و نظارت بر برداشت شن وماسه ازبستر رودخانه ها.
• دریافت آب بها و حق النظاره و حق اشتراک از واحدهای زراعی ، صنعتی براساس مصوبات مربوطه.
• بهره برداری از تأسیسات آب زراعی .
• همکاری در جمع آوری آمار آب های سطحی و زیرزمینی منطقه و تکمیل فرم های ذیربط.
• محاسبات تخلیه ماهیانه چاه ها – چشمه ها و رسم هیدروگراف ماهانه ، محاسبه هیدروگراف ، واحد به صورت ماهانه رسم نقشه تی سن و تهیه جدول دبی و نمودار های آب های سطحی .
• همکاری در تهیه نقشه کیفی ماکزیمم و می نیمم و تهیه نقشه های هیدرولوژی شامل موقعیت رودخانه ها وز هکشی ها و کانال ها .

• همکاری با معاونت طرح و توسعه در زمینه اجرای طرح های استانی
• انجام آزمایشات پمپاژ چاه های عمیق و نیمه عمیق و تهیه گزارشات لازم .
• همکاری درنصب ایستگاه هیدرومتریک و تبخیرسنجی و نیاز سنجی وانجام تعمیرات لازم جهت نگهداری ایستگاه ها.
• ارسال گزارشات و نمونه ها وآمار ماهانه وسالیانه به واحد ذیربط معاونت حفاظت و بهره برداری.
• تهیه آمارسیلاب های اتفاقی .
• نظارت بربهره برداری ونگهداری تأسیسات فرعی آبی شامل سد – کانال – آب بند – مخزن – زهکشی طبق دستورالعمل هایی که از طرف معاونت حفاظت و بهره برداری  به امور آب واگذار می گردد.
• رسیدگی به شکایات مشترکین آ ب زراعی و انجام اقدامات لازم.
• همکاری با واحد های ذیربط درتهیه و تدوین برنامه ها و دستورالعمل ها به منظور تکمیل و به روز در آوردن وضعیت حقابه بران ، آمارمشترکین و سطح زیرکشت و منابع‌درآمدی ازمنابع آب
• همکاری لازم و نظارت با گروههای گشت و بازرسی به منظور کنترل و جلوگیری از حفر چاههای غیر مجاز و اضافه برداشت از منابع آب زیرزمینی .
• طرح و اقامه دعوای حقوقی و کیفری درمراجع قضایی در ارتباط با آب های سطحی ، زیرزمینی ، حریم وبستر رودخانه ها ، پرورش ماهی و کلیه موارد مربوط به شرح وظایف و عنداللزوم معرفی نماینده جهت تعقیب پرونده و حضور در دادگاه و دفاع از دعاوی له و یا علیه شرکت در کلیه مراحل دادرسی تا حصول نتیجه به نمایندگی از طرف شرکت .
• انجام سایر وظایف محوله .