دشت اسدآباد با وسعت حوزه آبریزی معادل 962 کیلومترمربع بخشی از حوزه آبریز علیای کرخه محسوب می‌گردد و شهرستان اسدآباد با مختصات جغرافیای 7, 48 درجه طول و 47, 34 درجه عرض شمالی در 55 کیلومتری جنوب‌غربی شهرستان همدان و در حاشیه شمال‌شرقی دشت اسدآباد واقع گردیده و ارتفاع آن از سطح دریا 1650 متر می‌باشد.
شهرستان اسدآباد طبق آماربرداری سال 1375 دارای یک بخش و 6 دهستان و 101 روستا با جمعیت برابر61550 نفر در غالب 11200 خانوار گزارش گردیده.
مساحت محدود دشت 295 کیلومترمربع می‌باشد. مرتفع ترین نقطه حوزه آبریز، کوه آلموبلاغ با ارتفاع بیش از 2900 متر و پست ترین نقطه، ایستگاه خروجی حوزه در جوار روستای خسروآباد با ارتفاع 1400 متر می‌باشد. حداکثر مساحت حوزه آبریز در ارتفاع 1500 تا 1700 متر قرار دارد و شیب کلی دشت از شمال‌شرق به‌طرف جنوب‌غرب می‌باشد.
حوزه آبریز دشت اسدآباد به جهات اربعه زیر محدود می شود:
از شمال و شمال‌شرق به خط الراس ارتفاعات آلموقلاغ به‌طرف حد حوزه آبریز و محدوده اراضی روستاهای حسن آباد، آهوتپه، سیاه کمر، کوه اوجار؛ ازشرق به خط الراس ارتفاعات آلموقلاغ، کوه گراول خانه، کوه دره تنگ؛ ازجنوب‌شرق به خط الراس ارتفاعات مشرف به روستاهای حلور بالا و پایین؛ ازجنوب به محدوده اراضی ولی آباد، خسروآباد و پیفانج؛ از غرب به خط الراس ارتفاعات اکبرآباد، کوه خوشابف کوه خال برف، کوه کان کبود –کوه شیطان بازار و کوه اوجار.
میزان متوسط بارندگی طی دوره آماری 41 ساله در ایستگاه آغاجانبلاغی در دشت اسد آباد معادل 2/334 میلی‌متر در سال می‌باشد. و در ایستگاه خسرو آباد در طول دوره آماری (19 ساله) 4/311 میلی‌متر در سال می‌باشد. میزان بارندگی در سال آبی 87-86 برای ایستگاه‌های آغاجانبلاغی و خسرو آباد به ترتیب 5/181 و 5/212 میلی‌متر بوده است.
درجه حرارت
با توجه به آمار ایستگاه اندازه‌گیری دما در خسرو آباد متوسط دوره آماری ایستگاه درجه حرارت 12 درجه سانتیگراد می‌باشد، گرمترین ماه سال مردادماه با متوسط درجه حرارت 7/25 درجه سانتیگراد؛ و حداکثر دمای 8/37 درجه سانتیگراد، سردترین ماه سال طبق (آمار متوسط دوره آماری ایستگاه خسروآباد) بهمن‌ماه با درجه حرارت متوسط 08/1 درجه سانتیگراد؛ و حداقل دمای 29- درجه سانتیگراد اندازه‌گیری شده.
تبخیر
طی آمار دوره آماری در ایستگاه خسروآباد میزان متوسط تبخیر سالیانه از طشتک تبخیر در طول این دوره آماری (18 سال) در ایستگاه خسرو آباد برابر 9/2412 میلی‌متر محاسبه شده است؛ حداکثر میزان تبخیر در دوره آماری ایستگاه فوق معادل 4/3216 میلی‌متر و حداقل میزان تبخیر در دوره آماری معادل1973 میلی‌متر اندازه گیری شده است.
رودخانه شهاب که از حوزه آبریز کوچکی در بخش چهاردولی سرچشمه می‌گیرد، از جانب شمال وارد دشت شده و پس از پیوستن چندین شاخه، مسیل‌ها و زهکش‌های کوچک رودخانه خرم رود (قره چای) را تشکیل می دهد. این رودخانه از حد جنوبی دشت خارج شده و پس از عبور از دشت کنگاور به رودخانه گاماسیاب می‌ریزد. متوسط دبی سالانه این رود خانه 56/0 مترمکعب در ثانیه (1/18 میلیون مترمکعب در سال) در طول دوره آماری 39 ساله در ایستگاه خسرو آباد اندازه‌گیری شده است. کاهش روانآب این رودخانه در 6 ساله اخیر به دوره آماری دارز مدت برابر 74 درصد بوده است.
سازند‌های زمین‌شناسی موجود در این محدوده مطالعاتی عبارتند از آهک‌های مرمریزه که ارتفاعات شمالی، غربی، و جنوب دشت اسدآباد را (کوه‌های قلندان– قراول‌خانه) تشکیل می‌دهند. و از نظر سن زمین‌شناسی متعلق به دوره قبل از ژوراسیک می‌باشند، در این سازند و در برخی از نقاط آن به علت بروز شکستگی‌ها و درز و شکاف چشمه‌هایی تشکیل گردیده‌اند که مهمترین آن‌ها پیرسلمان (لک لک) و چشمه بید می‌باشند، البته پدیده‌های کارستی قابل توجه و چشمگیری در این تشکیلات دیده نشده که به نظر می‌رسد دلیل آن دگرگونه شدن آن‌ها در اثر رخدادهای زمین‌شناسی دوران‌های گذشته نظیر نفوذ توده‌های آذرین (باتولیت‌ها) در منطقه و غیره باشد.
از دیگر تشکیلات زمین‌شناسی موجود در منطقه می‌توان از شیست‌های ژوراسیک نام برد که در قسمت‌های شرقی و شمال‌شرقی کوه‌های قراول‌خانه و آلموبلاغ دارای گسترش قابل توجهی می‌باشند، قابلیت نفوذ این سازند بنا به ماهیت لیتولوژیکی آن‌ها بسیار اندک بوده و لذا چشمه‌های محدود و کم آبی در داخل آن‌ها ظاهر شده است، و در تغذیه آبرفت‌های منطقه نقشی ندارند.
تعداد و تخلیه منابع آبی دشت اسدآباد
|
منبع آبی سال آمار برداری |
چاه عمیق |
چاه نیمه عمیق |
قنات |
چشمه |
جمع |
|||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
تعداد |
تخلیه |
تعداد |
تخلیه |
تعداد |
تخلیه |
تعداد |
تخلیه |
تعداد |
تخلیه |
|
|
1377 |
565 |
184 |
531 |
6/11 |
40 |
74/9 |
281 |
8/29 |
1417 |
2/235 |
|
برآورد سال1383 |
930 |
6/242 |
218 |
7/8 |
57 |
5/4 |
416 |
7/19 |
1621 |
5/275 |
در دشت اسدآباد تعداد 23 حلقه چاه پیزومتر وجود دارد و هیدروگراف واحد دشت بر اساس آمار این23 حلقه برای سال‌های 1373 لغایت 1387 تهیه و ضمیمه گزارش می‌باشد.
آنچنان که از این هیدروگراف برمی‌آید روند افت سطح آب در منطقه را می‌توان به روشنی مشاهده نمود و با شروع خشکسالی و تاثیر آن بر سفره‌های آب زیرزمینی مقدار و روند اْفت در منطقه روبه شدت و افزایش می‌گذارد به‌طوری که از مهرماه 1377 تا شهریور 1382 مقدار افت برابر 13/12 متر بوده که به‌طور متوسط سالیانه حدود 43/2 مترافت را شامل بود.
بر اساس هیدروگراف ترسیمی میزان افت در 14 سال گذشته 33/15متر (متوسط سالانه 1/1 متر) می‌باشد. لذا با در نظر گرفتن مساحت دشت (6/298 کیلومتر) و ضریب ذخیره 5 درصد میزان کسری حجم مخزن درسال‌های آبی فوق 94/228 میلیون مترمکعب برآورد می‌گردد. (کسری حجم مخزن متوسط سالانه 35/15 میلیون مترمکعب ).
افت سطح آب زیرزمینی در سال آبی 80-79 در دشت 45/2 متر، در سال آبی 81-80 این رقم برابر86/2 متر شده است. در دو سال فوق مجموع افت سطح آب زیرزمینی به 26/5 متر می‌رسد.
به‌طوریکه علیرغم داشتن میزان بارندگی در حد نرمال در چهار سال اخیر شاهد جبران افت‌های ایجاد شده در سال‌های گذشته نبوده‌ایم .افت سطح آب زیرزمینی در سال آبی 87-86 در دشت اسد آباد 44/3 متر و میزان کسری حجم مخزن در سال آبی 87-86 معادل 42/51 میلیون مترمکعب می‌باشد؛ این میزان افت و کسری حجم مخزن در یک سال آبی در 14 سال گذشته بی‌سابقه بوده و تاکنون افتی به این شدت در یک‌سال مشاهده نشده.
جدول شماره 21- ارقام هیدروگراف معرف دشت اسدآباد در سال‌های آبی 87- 1373
|
سال آبی |
مهر 73 |
آبان |
آذر |
دی |
بهمن |
اسفند |
فروردین |
اردیبهشت |
خرداد |
تیر |
مرداد |
شهریور |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
73-74 |
1523.21 |
1523.22 |
1524.79 |
1525.83 |
1526.34 |
1526.77 |
1527.05 |
1527.32 |
1527.06 |
1526.52 |
1525.81 |
1525.04 |
|
74-75 |
1524.72 |
1525.00 |
1525.08 |
1525.51 |
1525.93 |
1526.54 |
1526.87 |
1527.35 |
1526.87 |
1526.01 |
1525.15 |
1524.52 |
|
75-76 |
1524.04 |
1524.01 |
1524.20 |
1524.48 |
1524.76 |
1525.21 |
1525.54 |
1525.57 |
1524.83 |
1523.72 |
1523.08 |
1522.40 |
|
76-77 |
1522.16 |
1522.24 |
1522.60 |
1522.88 |
1523.42 |
1523.84 |
1524.59 |
1525.41 |
1524.83 |
1523.95 |
1522.86 |
1522.07 |
|
77-78 |
1521.67 |
1521.71 |
1521.81 |
1522.26 |
1522.68 |
1523.13 |
1523.36 |
1522.47 |
1521.69 |
1520.35 |
1519.52 |
1518.70 |
|
78-79 |
1517.87 |
1517.59 |
1518.29 |
1518.41 |
1518.77 |
1519.04 |
1519.05 |
1517.94 |
1516.92 |
1516.20 |
1515.76 |
1515.13 |
|
79-80 |
1514.61 |
1514.67 |
1515.14 |
1515.30 |
1515.83 |
1516.19 |
1516.56 |
1515.86 |
1514.46 |
1513.63 |
1513.15 |
1512.68 |
|
80-81 |
1512.40 |
1512.50 |
1512.60 |
1512.79 |
1513.31 |
1513.81 |
1514.23 |
1514.43 |
1513.13 |
1511.73 |
1510.72 |
1509.82 |
|
81-82 |
1509.85 |
1510.12 |
1510.37 |
1511.13 |
1511.63 |
1512.97 |
1514.37 |
1514.10 |
1513.45 |
1512.24 |
1511.32 |
1510.59 |
|
82-83 |
1510.43 |
1510.37 |
1511.36 |
1512.34 |
1513.28 |
1514.16 |
1514.80 |
1514.63 |
1513.67 |
1512.59 |
1512.03 |
1511.32 |
|
83-84 |
1511.18 |
1511.64 |
1512.18 |
1512.66 |
1513.47 |
1514.65 |
1515.54 |
1514.89 |
1513.87 |
1512.92 |
1512.07 |
1511.05 |
|
84-85 |
1510.66 |
1510.80 |
1511.18 |
1511.70 |
1512.48 |
1513.58 |
1514.87 |
1514.99 |
1513.51 |
1512.46 |
1511.51 |
1510.88 |
|
85-86 |
1510.434 |
1511.103 |
1511.905 |
1512.506 |
1512.927 |
1513.927 |
1514.928 |
1515.698 |
1515.819 |
1514.899 |
1513.767 |
1512.266 |
|
86-87 |
1511.32 |
1511.04 |
1511.32 |
1512.17 |
1512.52 |
1513.09 |
1513.59 |
1512.90 |
1511.50 |
1509.97 |
1508.95 |
1508.25 |
|
87-88 |
1507.88 |
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
